โดย นางลักษณา วีรธนาภรณ์
นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการพิเศษ
“ในบรรดาธุรกิจที่ทำรายได้ให้กับผู้ประกอบการอย่างเป็นกอบเป็นกำ และเป็นที่จับตามองอีกหนึ่งธุรกิจคงต้องยกให้ "ธุรกิจรับซื้อของเก่า"
แต่สิ่งที่ตามมาเป็นเงาตามตัวคือ ความเสี่ยงต่อการเป็นบ่อเกิดของเชื้อโรคต่างๆ ด้วยต้องมีการสะสมขยะหรือวัสดุเหลือใช้ไว้ภายในร้าน
ซึ่งหากผู้ประกอบการขาดความรู้ ความเข้าใจในการจัดการดูแลร้านให้เหมาะสม
อาจจะก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของผู้ประกอบกิจการและคนงาน
รวมทั้งผู้ที่อาศัยอยู่ข้างเคียงได้”
ร้านรับชื้อของเก่า
หมายถึง สถานประกอบกิจการที่ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบกิจการขายทอดตลาดและค้าของเก่าตามพระราชบัญญัติควบคุมการขายทอดตลาดและค้าของเก่า
พ.ศ. 2474
หรือสถาน ประกอบกิจการที่ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพประเภทที่
13(5) การสะสมวัตถุหรือสิ่งของที่ชำรุด ใช้แล้วหรือเหลือใช้ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข
ที่ 5/2538 เรื่องกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ คำว่า ขยะ
เรามักจะนึกถึงสิ่งปฏิกูล ของเสีย สิ่งของเหลือใช้หรือสิ่งที่เราไม่ได้ใช้แล้ว
ซึ่งจำนวนขยะที่เกิดขึ้นมีจำนวนไม่น้อยและขยะส่วนใหญ่เป็นขยะที่สามารถนำกับมาใช้ประโยชน์ใหม่ได้
โดยการนำกลับมาใช้ใหม่หรือการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่น
จึงทำให้ขยะเหล่านั้นมีมูลค่าเพิ่มขึ้น
ผู้ประกอบการจึงได้มีการคิดเกี่ยวกับการทำธุรกิจขึ้นมาคือ “ร้านรับซื้อของเก่า”
เพื่อซื้อขยะจากผู้ประกอบการที่ทำหน้าที่เป็นตัวกลางในการรับซื้อ เก็บขน
รวบรวมขยะจากบ้านเรือน ชุมชน ร้านค้า สถานประกอบการอื่นๆ
เพื่อรอจำหน่ายและแปรรูปต่อไป
ปัญหาที่เกิดขึ้นทำให้ภาพลักษณ์บริเวณรับชื้อของเก่าอาจดูไม่สวยงามที่มีกองวัสดุและมีความสกปรกอยู่เป็นจำนวนมากและสถานที่ตั้งร้านรับซื้อของเก่าส่วนใหญ่ก็จะอยู่ในชุมชนซึ่งมีผู้คนอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น
ซึ่งลักษณะของกิจการรับซื้อของเก่าจะต้องมีการสะสมสิ่งของ อาทิเช่น แก้ว
กระดาษ หรือโลหะบางชนิด ไว้ในร้านเป็นเวลานาน บวกกับการจัดการภายในสถานประกอบกิจการที่ไม่ถูกสุขลักษณะ
ย่อมส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนที่อยู่ใกล้เคียงได้
(1) เหตุรำคาญ
: จากการเก็บรวบรวมขยะที่ได้มา และมีการหมักหมมจึงทำให้ส่งกลิ่นรบกวนกระจายไปทั่วชุมชนและยังมีฝุ่นละอองที่เกิดจากการเก็บรวบรวมและการขนถ่ายขยะ
(2)
น้ำเสีย : จากการล้างภาชนะอาจมีการไหลลงสู่แม่น้ำลำคลองที่อยู่ใกล้เคียงส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศทางน้ำหรืออาจเกิดขึ้นถึงขั้นรุนแรงทำให้แหล่งน้ำเป็นพิษสิ่งมีชีวิตไม่สามารถอาศัยอยู่ได้
(3) แหล่งเพาะพันธุ์สัตว์นำโรค
: เช่น ยุง แมลงวัน แมลงสาบ และหนู เป็นต้น เนื่องจากเป็นแหล่งเก็บรวบรวมขยะจึงทำให้มีขยะเหลือทิ้งค้างไว้เป็นแหล่งกำเนิดอาหารของสัตว์ต่างๆ
ที่เป็นพาหะนำโรคมาสู่คน
(4) ปัญหาเสียงดัง
: เช่น การเคลื่อนย้ายสิ่งของภายในร้านหรือการแยกอุปกรณ์ชิ้นส่วนที่สามารถนำไปเพิ่มมูลค่าได้
(5)
เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพ : ขยะที่เก็บรวบร่วมโดยขาดประสิทธิภาพโดยเฉพาะขยะที่เป็นอันตรายอาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนผู้ประกอบการเองและประชาชนที่อาศัยอยู่ใกล้เคียง
เช่น โรคทางเดินอาหารที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่มีแมลงวันเป็นพาหะ เป็นต้น
(6)
อุบัติเหตุ : ที่เกิดจากการสัมผัสสิ่งของมีคม และการสัมผัสสารเคมีอันตรายที่มากับขยะ
ปฏิวัติ
′ร้านรับซื้อของเก่า′ สะอาดปลอดภัยใส่ใจสิ่งแวดล้อม
1.
ปฏิบัติการ
5ส. เป็นวิธีการจัดการต่อสภาพแวดล้อมของร้านรับซื้อของเก่าและบริเวณโดยรอบร้านแบบง่ายๆ
และไม่สิ้นเปลืองค่าใช้จ่าย โดยนำหลัก 5ส. มาใช้ ได้แก่
(1)
สะสาง
:
ลดการสูญเปล่า เป็นการแยกของที่ไม่จำเป็นออก
เช่น สำรวจวัสดุรีไซเคิลที่รับซื้อ แยกวัสดุที่เป็นรีไซเคิลออกจาก และกำจัดสิ่งที่ไม่ต้องการ
(2)
สะดวก :
เพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน เป็นการจัดวางสิ่งของต่างๆให้เป็นระเบียบเพื่อความสะดวกและปลอดภัยในการใช้งาน
เช่น กำหนดประเภทของวัสดุ พื้นที่เก็บให้เป็นสัดส่วน และเขียนป้ายชื่อแสดงประเภทวัสดุ
(3)
สะอาด :
ตรวจสอบความผิดปกติ เป็นการทำความสะอาด (ปัด กวาด เช็ด ถู) อุปกรณ์และสถานที่ทำงาน เช่น แบ่งขอบเขตการทำความสะอาด
กำจัดสาเหตุที่เป็นบ่อเกิดของขยะและความสกปรก ตรวจเช็คเครื่องใช้อุปกรณ์ว่าทำความสะอาดแล้วหรือยังและต้องพร้อมใช้งานตลอดเวลา
(4)
สุขลักษณะ :
รักษาข้อดี ของ 3ส. คือ สะสาง สะอาด สุขลักษณะ เช่น เสียงต้องไม่ดัง
แสงสว่างต้องเพียงพอ ต้องมีตะแกรงดักจับมูลฝอย เพื่อไม่ให้ขวางทางระบายน้ำ จัดสถานที่ให้เรียบร้อย
พนักงานแต่งตัวถูกต้องและมีอุปกรณ์ป้องกันอันตราย
(5)
สร้างนิสัย :
รักษามาตรฐาน 4ส. เช่น
มีการอบรมให้กับพนักงานเกี่ยวกับระเบียบและมาตรฐานและสร้างจนเป็นนิสัยเกี่ยวกับการปฏิบัติงาน
2. ลดผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม และแนวทางการป้องกันเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากร้านรับชื้อของเก่า
ดังนี้
(1)
ทำเลที่ตั้งจะต้องห่างจากที่พักอาศัยประมาณ
100 เมตร
(2)
ควรตั้งอยู่ห่างจากแหล่งน้ำหรือบ่อน้ำธรรมชาติประมาณ
300 เมตร
(3) มีรั้วรอบสถานประกอบกิจการ
(4)
ทำผังแสดงส่วนต่างๆของร้านรับซื้อของเก่า
(5)
ลักษณะอาคารต้องมีหลังคาคลุม พื้นต้องเป็นคอนกรีตเสริมเหล็กป้องกันการท่วมขังของน้ำ
(6)
ต้องมีประตูทางเข้า-ออกที่พอกับจำนวนพนักงาน
(7)
จัดทำป้ายชื่อสถานประกอบกิจการ
(8)
พื้นตัวอาคารต้องจัดให้มีแสงสว่างเพียงพอ
(9)
มีมาตรการป้องกันแสงสว่าง ฝุ่นละออง
และเสียงดัง
(10) จัดให้มีอุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้อย่างเหมาะสม
(11) มีสัญญาณเตือนเพลิงไฟไหม้และเครื่องดับเพลิงตามกฎหมายกำหนด
(12) เครื่องจักรต้องติดตั้งบนพื้นและฐานของเครื่องจักรที่รองรับไว้
(13) จัดวางอุปกรณ์และเครื่องจักรที่ไม่กีดขวางทางเดิน
(14) จัดให้มีระบบป้องกันอันตรายจากเครื่องจักร
ดังนั้น
ธุรกิจร้านรับซื้อของเก่าถือเป็นช่องทางหนึ่งที่ช่วยลดปริมาณขยะที่เกิดขึ้นจากผู้บริโภคและเป็นการแยกประเภทของขยะได้เป็นอย่างดีเพื่อสะดวกต่อการนำไปใช้ประโยชน์หรือกำจัดได้ง่ายขึ้น
การบริหารจัดการดูแลสถานประกอบกิจการต้องเป็นไปอย่างถูกต้องตามหลักสุขาภิบาลและอยู่ภายใต้ข้อกฎหมายกำหนด หากผู้ประกอบกิจการได้ปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัดร้านรับชื้อของเก่าก็จะกลายเป็นร้านรับชื้อของเก่าสีเขียวที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของประชาชนที่อาศัยอยู่ใกล้เคียงได้น้อยที่สุด
และอยู่ร่วมกับสิ่งแวดล้อมได้อย่างยาวนาน
